Nguyên Phó thủ tướng Nguyễn Công Tạn đã trả lời phỏng vấn một số tờ báo về nền nông nghiệp Việt Nam hiện nay, và đề xuất một số giải pháp tháo gỡ khó khăn cho nông dân, đầu ra và giá cả cho nông sản, chúng tôi xin lược đăng một số ý kiến của ông Tạn về vấn đề này.
- Tiền phong: Sau thành tựu lớn như vươn lên vị trí nước xuất khẩu gạo nhất nhì thế giới, những năm gần đây nông nghiệp VN đã chững lại thậm chí, đối mặt với khó khăn và điệp khúc “được mùa rớt giá”. Điều này bắt nguồn từ đâu, thưa ông?
Ông Nguyễn Công Tạn: Thế những từ năm 2000 trở lại đây sự phát triển của nền nông nghiệp chậm dần lại, đặc biệt là giai đoạn 5 năm gần đây, nền nông nghiệp chững lại. Trong khi đó, chúng ta bị động đối phó và lúng túng khi chưa tìm ra giải pháp để thay đổi.
Nguyên nhân của những khó khăn hiện tại không phải từ mấy năm gần đây, mà là hệ quả của một quá trình phát triển. Nhìn tổng thể thì các tiềm năng của cơ chế chính sách (khoán 10), tiềm năng từ đặc tính của nông dân VN (cần cù, chịu khó) chúng ta đã cơ bản khai thác hết. Đối với tiềm năng của khoa học kỹ thuật hiện mới chỉ phát huy được khoảng 30%.
- Tiền phong: Sau thành tựu lớn như vươn lên vị trí nước xuất khẩu gạo nhất nhì thế giới, những năm gần đây nông nghiệp VN đã chững lại thậm chí, đối mặt với khó khăn và điệp khúc “được mùa rớt giá”. Điều này bắt nguồn từ đâu, thưa ông?
Ông Nguyễn Công Tạn: Thế những từ năm 2000 trở lại đây sự phát triển của nền nông nghiệp chậm dần lại, đặc biệt là giai đoạn 5 năm gần đây, nền nông nghiệp chững lại. Trong khi đó, chúng ta bị động đối phó và lúng túng khi chưa tìm ra giải pháp để thay đổi.
Nguyên nhân của những khó khăn hiện tại không phải từ mấy năm gần đây, mà là hệ quả của một quá trình phát triển. Nhìn tổng thể thì các tiềm năng của cơ chế chính sách (khoán 10), tiềm năng từ đặc tính của nông dân VN (cần cù, chịu khó) chúng ta đã cơ bản khai thác hết. Đối với tiềm năng của khoa học kỹ thuật hiện mới chỉ phát huy được khoảng 30%.
 |
| Nguyên Phó Thủ tướng Nguyễn Công Tạn. Ảnh: TPO. |
VN vươn lên là nước xuất khẩu lúa gạo hàng đầu thế giới là một thành tựu lớn. Nhưng chúng ta lại dừng ở đó và thỏa mãn quá lâu. Trong khi đó, cơ chế chính sách với đất lúa chưa được giải quyết để phát huy hết tiềm năng.
Thị trường tiêu thụ bấp bênh, điệp khúc “được mùa mất giá, được giá mất mùa” là một ám ảnh đối với nông dân. Về khoa học kỹ thuật, chúng ta không có những thành tựu nổi bật. Theo tôi, đó chính là nguyên nhân khởi nguồn làm cho nền nông nghiệp gặp khó khăn như hiện tại.
- Tiền phong: Hiện nay, tại nhiều vùng nông dân bỏ ruộng, bên cạnh những chính sách đất đai còn những nguyên nhân về thị trường?
Ông Nguyễn Công Tạn: Trước hết, phải nói rõ nông dân chán đất gì. Ở đây chính là đất lúa. Nông dân bỏ ruộng chính ở hai vựa lúa lớn là Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long. Còn các đất canh tác cà phê, cao su, hồ tiêu… người dân vẫn mê, vì giá trị các nông sản này cao.
Vậy vì sao nông dân chán đất lúa? Với 1 ha đất lúa, nông dân chỉ thu lời được vài triệu đồng, trong khi đó có những nông sản khác mang lại lợi nhuận gần 100 triệu đồng/ha. Trong nền nông nghiệp VN, đại bộ phận nông dân trồng lúa. Khi người nông dân chán đất lúa, tất nhiên nông nghiệp sẽ tiêu điều.
- Tuổi trẻ: Vậy VN phải làm gì? Theo ông, đâu là chỗ cần phải tháo gỡ nút thắt của ngành nông nghiệp?
Ông Nguyễn Công Tạn: Câu hỏi đặt ra là VN cứ ôm mãi thành tích mấy triệu tấn gạo xuất khẩu để làm gì? Nhà nước phải mua tạm trữ hàng triệu tấn lúa cũng mất tiền ngân sách (cũng là tiền của dân). Xuất khẩu giá thấp nông dân cũng thua thiệt. Tôi cho rằng 7 triệu ha trồng lúa hằng năm đang là không gian tập trung mâu thuẫn về kinh tế - xã hội phải xử lý. Đột phá là phải gỡ tung chỗ này ra - không gian đang chứa mâu thuẫn và chứa mấy chục triệu nông dân trồng lúa này.
Ý tôi là bây giờ tính toán lại: một người ăn mỗi năm chỉ 100kg gạo thôi, tính dư ra là 200kg lúa, tức toàn dân số VN mỗi năm ăn chưa hết 20 triệu tấn, cộng thêm với khoảng 5 triệu tấn dự trữ đảm bảo an ninh lương thực nữa. Như vậy, chúng ta chỉ cần 5 triệu ha trồng lúa mỗi năm là có sản lượng 30 triệu tấn. Còn 2 triệu ha chuyển sang nuôi trồng thứ khác. Giảm bớt 2 triệu ha trồng lúa thì dứt khoát xã hội VN nhìn vào lúa không như bây giờ nữa, giá gạo sẽ lên gấp rưỡi, gấp đôi bây giờ. Lúc ấy nông dân mới có lãi thật, mới được hưởng đúng giá trị do mình làm ra.
Tất nhiên, có người sẽ nói làm vậy thì người dân ở khu vực khác phải mua gạo sẽ kêu, tức công nhân kêu, người hưởng lương kêu. Nhưng tôi thử hỏi lại vừa qua giá thành sản xuất điện lên, giá các loại dịch vụ lên, giá xăng thế giới lên là anh ký cho tăng giá ngay, tại sao nông dân cứ phải chịu đựng mãi giá lúa thế này?
2 triệu ha kia chuyển sang làm cái khác: trồng hoa, cỏ, cây cảnh, chỗ nào nuôi cá tốt thì đắp bờ nuôi cá... Như vậy, 2 triệu ha đó có thể tạo thêm giá trị gia tăng rất lớn, sẽ làm thay đổi diện mạo nông thôn.
- Tuổi trẻ: Nhưng nếu chuyển dịch như vậy thì có mâu thuẫn gì với nghị quyết của Quốc hội yêu cầu giữ 3,8 triệu ha đất lúa?
Ông Nguyễn Công Tạn: Nói giữ 3,8 triệu ha đất lúa không có nghĩa là phải trồng lúa trên 3,8 triệu ha đất ấy, mà là không được xây dựng công trình, chuyển sang làm khu công nghiệp. Còn nếu thấy trồng ngô, trồng đậu, trồng cỏ chăn nuôi, đắp bờ nuôi cá... có hiệu quả thì phải gợi ý cho nông dân làm chứ.
Thị trường tiêu thụ bấp bênh, điệp khúc “được mùa mất giá, được giá mất mùa” là một ám ảnh đối với nông dân. Về khoa học kỹ thuật, chúng ta không có những thành tựu nổi bật. Theo tôi, đó chính là nguyên nhân khởi nguồn làm cho nền nông nghiệp gặp khó khăn như hiện tại.
- Tiền phong: Hiện nay, tại nhiều vùng nông dân bỏ ruộng, bên cạnh những chính sách đất đai còn những nguyên nhân về thị trường?
Ông Nguyễn Công Tạn: Trước hết, phải nói rõ nông dân chán đất gì. Ở đây chính là đất lúa. Nông dân bỏ ruộng chính ở hai vựa lúa lớn là Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long. Còn các đất canh tác cà phê, cao su, hồ tiêu… người dân vẫn mê, vì giá trị các nông sản này cao.
Vậy vì sao nông dân chán đất lúa? Với 1 ha đất lúa, nông dân chỉ thu lời được vài triệu đồng, trong khi đó có những nông sản khác mang lại lợi nhuận gần 100 triệu đồng/ha. Trong nền nông nghiệp VN, đại bộ phận nông dân trồng lúa. Khi người nông dân chán đất lúa, tất nhiên nông nghiệp sẽ tiêu điều.
- Tuổi trẻ: Vậy VN phải làm gì? Theo ông, đâu là chỗ cần phải tháo gỡ nút thắt của ngành nông nghiệp?
Ông Nguyễn Công Tạn: Câu hỏi đặt ra là VN cứ ôm mãi thành tích mấy triệu tấn gạo xuất khẩu để làm gì? Nhà nước phải mua tạm trữ hàng triệu tấn lúa cũng mất tiền ngân sách (cũng là tiền của dân). Xuất khẩu giá thấp nông dân cũng thua thiệt. Tôi cho rằng 7 triệu ha trồng lúa hằng năm đang là không gian tập trung mâu thuẫn về kinh tế - xã hội phải xử lý. Đột phá là phải gỡ tung chỗ này ra - không gian đang chứa mâu thuẫn và chứa mấy chục triệu nông dân trồng lúa này.
Ý tôi là bây giờ tính toán lại: một người ăn mỗi năm chỉ 100kg gạo thôi, tính dư ra là 200kg lúa, tức toàn dân số VN mỗi năm ăn chưa hết 20 triệu tấn, cộng thêm với khoảng 5 triệu tấn dự trữ đảm bảo an ninh lương thực nữa. Như vậy, chúng ta chỉ cần 5 triệu ha trồng lúa mỗi năm là có sản lượng 30 triệu tấn. Còn 2 triệu ha chuyển sang nuôi trồng thứ khác. Giảm bớt 2 triệu ha trồng lúa thì dứt khoát xã hội VN nhìn vào lúa không như bây giờ nữa, giá gạo sẽ lên gấp rưỡi, gấp đôi bây giờ. Lúc ấy nông dân mới có lãi thật, mới được hưởng đúng giá trị do mình làm ra.
Tất nhiên, có người sẽ nói làm vậy thì người dân ở khu vực khác phải mua gạo sẽ kêu, tức công nhân kêu, người hưởng lương kêu. Nhưng tôi thử hỏi lại vừa qua giá thành sản xuất điện lên, giá các loại dịch vụ lên, giá xăng thế giới lên là anh ký cho tăng giá ngay, tại sao nông dân cứ phải chịu đựng mãi giá lúa thế này?
2 triệu ha kia chuyển sang làm cái khác: trồng hoa, cỏ, cây cảnh, chỗ nào nuôi cá tốt thì đắp bờ nuôi cá... Như vậy, 2 triệu ha đó có thể tạo thêm giá trị gia tăng rất lớn, sẽ làm thay đổi diện mạo nông thôn.
- Tuổi trẻ: Nhưng nếu chuyển dịch như vậy thì có mâu thuẫn gì với nghị quyết của Quốc hội yêu cầu giữ 3,8 triệu ha đất lúa?
Ông Nguyễn Công Tạn: Nói giữ 3,8 triệu ha đất lúa không có nghĩa là phải trồng lúa trên 3,8 triệu ha đất ấy, mà là không được xây dựng công trình, chuyển sang làm khu công nghiệp. Còn nếu thấy trồng ngô, trồng đậu, trồng cỏ chăn nuôi, đắp bờ nuôi cá... có hiệu quả thì phải gợi ý cho nông dân làm chứ.
 |
| Giá lúa hiện đang ở mức thấp khiến nhiều nông dân thua lỗ. Trong ảnh: thu hoạch lúa tại huyện Thới Lai (TP. Cần Thơ). Ảnh: TTO. |
- Tiền phong: Đó là về thị trường, còn đột phá về khoa học công nghệ thì sao, thưa ông?
Ông Nguyễn Công Tạn: Trong khoa học kỹ thuật, cơ bản có hai mặt: Thứ nhất là tiếp nhận có chọn lọc những thành tựu của thế giới. Thứ hai là tự nghiên cứu để ứng dụng vào sản xuất. Tuy nhiên, cả hai mặt này chúng ta đều yếu. Do đó, phải có đột phá về cơ cấu sản phẩm và đột phát về công nghệ.
Đối với cơ cấu cây trồng, vật nuôi, phải trả lời câu hỏi mũi nhọn của chúng ta là gì? Trong tầm nhìn ngắn và trung hạn, theo tôi sản xuất lúa gạo chỉ có bớt chứ không tăng vì đã phát triển đến ngưỡng. Cao su và cà phê cũng không tăng. Trong chăn nuôi, cần đưa bò sữa lên làm mũi nhọn. Trong tầm nhìn dài hạn, tôi nhận định cần phát triển cây trồng cung cấp nguồn năng lượng sinh học.
Tôi dự báo nền nông nghiệp VN cần hai giai đoạn để đi lên. Trong tầm ngắn và trung hạn (từ 10 tới 15 năm tới), chưa thể khôi phục phát triển nhanh mà trước mắt là khắc phục sự chững lại. Đó là làm cho đời sống nông dân khấm khá lên, nông thôn thay đổi.
Giai đoạn tiếp theo, nếu chính sách đất đai có giải pháp đột phá, phát huy 100% hiệu quả của khoa học kỹ thuật thì nông nghiệp sẽ tiếp tục có bước nhảy vọt, khi đó nền nông nghiệp Việt Nam có thể đạt giá trị 100 tỷ đô la.
- Tuổi trẻ: Bộ trưởng Cao Đức Phát có nói rằng chính tính tự phát và việc khó thay đổi thói quen của nông dân cũng gây khó khăn cho tái cơ cấu, ví dụ như việc trồng giống lúa chất lượng thấp IR50404 đã được bộ khuyến cáo nên thôi hàng chục năm nay nhưng bà con cứ trồng...
Ông Nguyễn Công Tạn: Tôi không bình luận phát biểu của bộ trưởng. Tôi là nông dân làm ruộng nên tôi hiểu nông dân có chuyện của tâm lý và có chuyện sức ì của thói quen. Nhưng với nông dân, khi chỉ cho họ thấy rõ cái lợi thì không cần hướng dẫn họ cũng tự mày mò để làm và làm rất dứt khoát.
Ngay trong chuyện trồng lúa, tôi xin đặt ra câu hỏi là nếu mọi nông dân VN đều trồng lúa chất lượng cao thì giá lúa có cao hay không? Trồng lúa chất lượng cao phải đầu tư nhiều hơn mà không dám chắc bán giá cao thì nông dân thấy rủi ro nên họ không làm. Trong nông nghiệp là vậy, khi anh trồng 1ha thì giá cao ngất, nhưng đem trồng hàng ngàn hecta lại phải đem đổ đi.
Cho nên vai trò của người làm chính sách ở đây là phải nghiên cứu, dự báo thị trường thật tốt để cung cấp thông tin cho nông dân. Quan trọng hơn nữa là phải gắn kết nông dân với doanh nghiệp, bởi doanh nghiệp là người lo nhất về thị trường. Tôi chỉ đơn cử ngành chăn nuôi bây giờ doanh nghiệp nước ngoài vào đây nắm hết rồi, lợi thế của mình nhưng để họ nắm hết. Điều này thì không thể đổ lỗi cho nông dân.
- Tuổi trẻ: Ai sẽ phải là nhạc trưởng cho một cuộc tái cơ cấu mạnh mẽ như ông đề xuất?
Ông Nguyễn Công Tạn: Tất nhiên phải là Chính phủ, là Thủ tướng. Trong thời điểm này, đưa ra quan điểm cải cách, đụng chạm đến toàn bộ vấn đề kinh tế, chính trị, xã hội, tư duy như vậy thì tập thể Chính phủ phải đứng ra gánh vác và người đứng mũi chịu sào phải là Thủ tướng. Nếu cho rằng thực hiện bước đi như tôi đề xuất là mạo hiểm thì có thể chọn vài tỉnh ở Đồng bằng sông Hồng và Đồng bằng sông Cửu Long làm thí điểm, sau một năm sẽ cho ra kết quả ngay.
Ông Nguyễn Công Tạn: Trong khoa học kỹ thuật, cơ bản có hai mặt: Thứ nhất là tiếp nhận có chọn lọc những thành tựu của thế giới. Thứ hai là tự nghiên cứu để ứng dụng vào sản xuất. Tuy nhiên, cả hai mặt này chúng ta đều yếu. Do đó, phải có đột phá về cơ cấu sản phẩm và đột phát về công nghệ.
Đối với cơ cấu cây trồng, vật nuôi, phải trả lời câu hỏi mũi nhọn của chúng ta là gì? Trong tầm nhìn ngắn và trung hạn, theo tôi sản xuất lúa gạo chỉ có bớt chứ không tăng vì đã phát triển đến ngưỡng. Cao su và cà phê cũng không tăng. Trong chăn nuôi, cần đưa bò sữa lên làm mũi nhọn. Trong tầm nhìn dài hạn, tôi nhận định cần phát triển cây trồng cung cấp nguồn năng lượng sinh học.
Tôi dự báo nền nông nghiệp VN cần hai giai đoạn để đi lên. Trong tầm ngắn và trung hạn (từ 10 tới 15 năm tới), chưa thể khôi phục phát triển nhanh mà trước mắt là khắc phục sự chững lại. Đó là làm cho đời sống nông dân khấm khá lên, nông thôn thay đổi.
Giai đoạn tiếp theo, nếu chính sách đất đai có giải pháp đột phá, phát huy 100% hiệu quả của khoa học kỹ thuật thì nông nghiệp sẽ tiếp tục có bước nhảy vọt, khi đó nền nông nghiệp Việt Nam có thể đạt giá trị 100 tỷ đô la.
- Tuổi trẻ: Bộ trưởng Cao Đức Phát có nói rằng chính tính tự phát và việc khó thay đổi thói quen của nông dân cũng gây khó khăn cho tái cơ cấu, ví dụ như việc trồng giống lúa chất lượng thấp IR50404 đã được bộ khuyến cáo nên thôi hàng chục năm nay nhưng bà con cứ trồng...
Ông Nguyễn Công Tạn: Tôi không bình luận phát biểu của bộ trưởng. Tôi là nông dân làm ruộng nên tôi hiểu nông dân có chuyện của tâm lý và có chuyện sức ì của thói quen. Nhưng với nông dân, khi chỉ cho họ thấy rõ cái lợi thì không cần hướng dẫn họ cũng tự mày mò để làm và làm rất dứt khoát.
Ngay trong chuyện trồng lúa, tôi xin đặt ra câu hỏi là nếu mọi nông dân VN đều trồng lúa chất lượng cao thì giá lúa có cao hay không? Trồng lúa chất lượng cao phải đầu tư nhiều hơn mà không dám chắc bán giá cao thì nông dân thấy rủi ro nên họ không làm. Trong nông nghiệp là vậy, khi anh trồng 1ha thì giá cao ngất, nhưng đem trồng hàng ngàn hecta lại phải đem đổ đi.
Cho nên vai trò của người làm chính sách ở đây là phải nghiên cứu, dự báo thị trường thật tốt để cung cấp thông tin cho nông dân. Quan trọng hơn nữa là phải gắn kết nông dân với doanh nghiệp, bởi doanh nghiệp là người lo nhất về thị trường. Tôi chỉ đơn cử ngành chăn nuôi bây giờ doanh nghiệp nước ngoài vào đây nắm hết rồi, lợi thế của mình nhưng để họ nắm hết. Điều này thì không thể đổ lỗi cho nông dân.
- Tuổi trẻ: Ai sẽ phải là nhạc trưởng cho một cuộc tái cơ cấu mạnh mẽ như ông đề xuất?
Ông Nguyễn Công Tạn: Tất nhiên phải là Chính phủ, là Thủ tướng. Trong thời điểm này, đưa ra quan điểm cải cách, đụng chạm đến toàn bộ vấn đề kinh tế, chính trị, xã hội, tư duy như vậy thì tập thể Chính phủ phải đứng ra gánh vác và người đứng mũi chịu sào phải là Thủ tướng. Nếu cho rằng thực hiện bước đi như tôi đề xuất là mạo hiểm thì có thể chọn vài tỉnh ở Đồng bằng sông Hồng và Đồng bằng sông Cửu Long làm thí điểm, sau một năm sẽ cho ra kết quả ngay.
| TS. Đặng Kim Sơn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược và chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn (IPSARD) cho rằng: Đã đến lúc VN phải tái cơ cấu nông nghiệp một cách triệt để. Kim ngạch xuất khẩu 30 tỷ USD đối với ngành nông - lâm - thủy sản hiện nay chưa phải là giới hạn của VN, chúng ta đang đứng trước nhiều cơ hội để đưa xuất khẩu VN lên 100 tỉ USD. Người tiêu dùng đang chuyển sang sử dụng những sản phẩm ngon hơn, tốt hơn, sạch hơn, mở ra cơ hội cho nền nông nghiệp mới. Các chuyên gia dự đoán trong 10-50 năm tới giá nông sản thế giới sẽ dừng lại ở mức cao, nhất là nông sản sạch và chất lượng. Trong nước thì kết cấu bữa ăn sẽ thay đổi rất nhiều, lương thực sẽ giảm từ 30% hiện tại còn 15%, tiêu thụ thịt tăng 20-24%, cùng với dân số tăng thì nhu cầu về mặt giá trị tăng trong 10 năm tới có thể hơn gấp đôi. (Theo TTO) |
- P.V (tổng hợp theo TPO, TTO)/Phụ Nữ today
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét